ბიოგრაფიული

სალომე დადიანი და მისი შთამომავლები

Ადრეულ დღეებში
დავით დადიანისა და ეკატერინე ჭავჭავაძის ქალიშვილი სალომე დადიანი (1848-1913) ზუგდიდში დაიბადა, მაგრამ სულიერად იგი დასავლეთ ევროპის პირმშო უფრო იყო. 1857 წელს, როცა სალომე ჯერ კიდევ ბავშვი გახლდათ, სამეგრელოს მართვის სადავეები რუსეთის იმპერიამ აიღო ხელში, რასაც ათიოდე წლის შემდეგ სამთავროს ოფიციალური გაუქმება მოჰყვა. ამის შემდეგ სალომეს დედა, ეკატერინე, რომელმაც სალომეს ძმის, ნიკოს, მეურვის სტატუსით ეს პროვინცია ოთხი წლის მანძილზე მართა, ოჯახთან ერთად სამეგრელოდან გაემგზავრა და ჯერ სანკტ-პეტერბურგში დასახლდა, შემდეგ კი საცხოვრებლად საფრანგეთსა და გერმანიაში გადავიდა.

პარიზში ეკატერინეს შვილები _ სალომე, ნიკო და უმცროსი ძმა ანდრია _ ფრანგი არისტოკრატების წრეში ტრიალებდნენ, სადაც ემიგრანტი დადიანები დიდი აღტაცებით მიიღეს. ეკატერინემ იცოდა, თუ როგორ მოეხდინა შთაბეჭდილება. საზოგადოებაში მას ყოველთვის ტრადიციულ ქართულ სამოსში გამოწყობილი სეფე-ქალები ახლდნენ და თავი მუდამ მედიდურად ეჭირა, როგორც ეს იდუმალი აღმოსავლური ქვეყნის სამეფო ოჯახის წარმომადგენელს შეეფერებოდა.

1868 წელს 21 წლის ასაკში სალომე საფრანგეთის საიმპერატორო ოჯახის წევრს, შარლ ლუი ნაპოლეონ აშილ მიურატს (1847-1895), მისთხოვდა. მათი ქორწინება პარიზში წლის მოვლენად აღიარეს. კათოლიკური საქორწინო ცერემონიალი ტიუილრის სასახლის ეკლესიაში გაიმართა, რომელსაც საფრანგეთის იმპერატორი ნაპოლეონ III და დედოფალი ეჟენი დე მონტიჟო ესწრებოდნენ. იმპერტორმა წყვილს საქორწინოდ ერთი მილიონი ფრანკი მიართვა და პარიზში სასახლე აჩუქა. ახალდაქორწინებულებმა მდიდრული საჩუქრები რუსეთის ხელმწიფისგანაც მიიღეს.
აშილ მიურატი
სალომეს ქმარი აშილ მიურატი ამერიკის შეერთებული შტატების ქალაქ ნიუ-ჯერსიში დაიბადა. იგი ლუსიენ მიურატისა (1803-1878) და მისი ამერიკელი მეუღლის, ქეროლაინ ჯორჯიანა ფრეიზერის (1810-1879), ვაჟი გახლდათ. მას წარმოსადეგ, ქერა, კეთილ და კარგად აღზრდილ ახალგაზრდად ახასიათებდნენ. სამხედრო ინსტიტუტში განათლების მიღების შემდეგ იგი საფრანგეთის არმიაში ლეიტენანტად გაამწესეს. იგი პირველად ალჟირში დანიშნეს, სადაც მეუღლესთან ერთად იმყოფებოდა 1870 წლამდე, როდესაც საფრანგეთსა და პრუსიას შორის ომი დაიწყო და მას საფრანგეთში დაბრუნება მოუწია. პრუსიის სწრაფი და დამაჯერებელი გამარჯვების შემდეგ საფრანგეთის პარლამენტმა მონარქია გააუქმა.

ამის შემდეგ აშილი და სალომე სამეგრელოში წამოვიდნენ და ზუგდიდში, დადიანების საცხოვრებელი კომპლექსის ერთ-ერთ ლამაზ ხის სასახლეში დასახლდნენ. აშილი სამეწარმეო საქმიანობაში ჩაერთო, მათ შორის ღვინის წარმოებაშიც. მან სამეგრელოში ვაზის რამდენიმე ფრანგული ჯიში შემოიტანა და, ამავდროულად, სამეგრელოს ადგილობრივი სახელგანთქმული ჯიშის, ოჯალეშის, სისტემატური კულტივირებაც დაიწყო, რომელიც იმ დროს კომერციული მიზნით აღარ იწარმოებოდა და გადაშენების გზაზე იდგა. აშილი შესანიშნავ ღვინოებს ამზადებდა და ევროპაშიც წარმატებით გაჰქონდა.

მეგრელები, რომელთაც ბატონყმობის უღელი ჯერ კიდევ კარგად ახსოვდათ, გაოცებულნი იყვნენ იმით, რომ აშილ მიურატი, სამეფო ოჯახის წარმომადგენელი, მოსამსახურეებსა და გლეხებთან გვერდიგვერდ ესოდენ დიდი ენთუზიაზმით შრომობდა. მათ აგრეთვე აცვიფრებდათ ის, თუ როგორ თანაუგრძნობდა აშილ მიურატი სამეგრელოში მცხოვრებ უბრალო ხალხს და როგორ იღვწოდა იგი სკოლების, გზებისა და კლინიკების აშენებისათვის.

აშილი გამუდმებით ადევნებდა თვალს საფრანგეთში მიმდინარე მოვლენებს, მაგრამ იქ საცხოვრებლად აღარ დაბრუნებულა. აშილი და სალომე მშვიდად ცხოვრობდნენ სამეგრელოში 1895 წლამდე, როცა მიურატი გარდაიცვალა.

თუმცა აშილის სიკვდილი, გარკვეულწილად, საიდუმლოებით არის მოცული. ოფიციალურ ვერსიად თავის ტვინში სისხლჩაქცევა დასახელდა, მაგრამ სამეგრელოში მიაჩნდათ, რომ მან თავი მოიკლა. იმ ავბედითი წლის დასაწყისში წყვილის კუთვნილი ზუგდიდის რეზიდენცია დაიწვა და ამ მოვლენის შესახებ საგაზეთო ცნობები მიანიშნებდნენ იმაზე, რომ ხანძარი შემთხვევით არ მომხდარა _ რომ სალომემ სახლი დააზღვია, ძვირფასი ნივთები გადამალა და დაზღვევის ფულის მისაკუთრების მიზნით სახლს ცეცხლი თავად წაუკიდა. ზოგიერთის აზრით, აშილმა ამ ამბით გამოწვეული სკანდალის გამო თავი დამცირებულად იგრძნო და ტყვია დაიხალა.

მრავალი მისი თანამემამულე ჩამოვიდა საფრანგეთიდან, რათა აშილს გამოსთხოვებოდა. დაკრძალვის ცერემონიალს უამრავი მეგრელიც დაესწრო. იგი სოფელ ჭკადუაშის კათოლიკური ეკლესიის ბაღში დაკრძალეს. ჭკადუაშში მის ოჯახს საზაფხულო რეზიდენცია ჰქონდა. მრავალი წლის მანძილზე ხალხი პატივს მიაგებდა მის ხსოვნას, ასუფთავებდა მისი საფლავის ქვას და მის გარშემო ჰორტენზიებს რგავდა. მაგრამ საბჭოთა პერიოდში მისი საფლავი უპატრონოდ იყო მიგდებული. ქალაქის ხელისუფლებამ მხოლოდ 1975 წელს აღმართა მემორიალური დაფა მისი ხსოვნის უკვდავსაყოფად.

ქმრის სიკვდილის შემდეგ, სალომე სამ შვილთან ერთად საცხოვრებლად პარიზში გადასახლდა, სადაც არც ისე მდიდრულად ცხოვრობდა და 1913 წელს გარდაიცვალა.
შვილები
და შვილიშ-
ვილები
ლუსიენ შარლ დავიდ მიურატი (1870-1933) სალომესა და აშილის პირველი შვილი იყო. იგი ალჟირულ ქალაქ მუსტაფაში დაიბადა, ოქსფორდში სწავლობდა და სასოფლო-სამეურნეო დარგში ხარისხი ჰქონდა მიღებული, რამაც შესაძლებლობა მისცა, მამის კვალს გაჰყოლოდა და მეღვინე გამხდარიყო. 1897 წელს, მამის გარდაცვალებიდან ორი წლის შემდეგ, მან მერი დე როან-შაბო შეირთო ცოლად; საქორწინო ცერემონიალი პარიზში, წმინდა ფრანსის სავიეს ეკლესიაში შედგა. მერი ნიჭიერი მხატვარი იყო, რომელსაც პარიზში საკუთარი სახელსნოც ჰქონდა. იქ ხელოვნების უამრავი მოყვარული იყრიდა თავს. ლუსიენი თავს ბედნიერად ვერ გრძნობდა, რადგან მერის მხოლოდ თავისი კარიერა აინტერესებდა, და ამიტომ 1906 წელს იგი თავის ვაჟ აშილთან ერთად დედის სამშობლოში, სამეგრელოში, დაბრუნდა. საქართველოში ბოლშევიკების შემოჭრის შემდეგ ლუსიენი დააპატიმრეს და ორი წელი საბჭოთა ციხეში გაატარებინეს. ციხიდან გამოსვლის შემდეგ იგი საფრანგეთში დაბრუნდა და მოგვიანებით მაროკოში დასახლდა, სადაც 1933 წელს გარდაიცვალა.

როდესაც მშობლები ერთმანეთს დასცილდნენ, რვა წლის აშილ ნაპოლეონ მიურატი (1898-1987), ლუსიენისა და მერის ერთადერთი ვაჟი, მამასთან ერთად საცხოვრებლად სამეგრელოში გადმოვიდა და შემდეგი ათი წელი აქ გაატარა. 1916 წელს იგი საფრანგეთში დაბრუნდა, საავიაციო საქმე შეისწავლა და შესანიშნავი სამხედრო მფრინავი გახდა. მაგრამ სამეგრელოში გატარებულმა ყმაწვილკაცობის წლებმა სამუდამოდ მიაჯაჭვა იგი თავისი ბებიის, სალომეს, ქართულ ფესვებს და მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ აშილი საქართველოში დაბრუნებას შეეცადა. სამწუხაროდ, საბჭოთა მთავრობამ მას ვიზაზე უარი უთხრა. პარიზში ყოფნისას იგი ხშირად ატარებდა ჩოხას და ამით თავის წარმომავლობასა და კულტურას მიაგებდა პატივს. 1965 წელს, როგორც იქნა, მან საბჭოთა ხელისუფლებისაგან საქართველოში ჩამოსვლის უფლება მიიღო და შესაძლებლობა მიეცა ბაბუის, აშილ მიურატის, საფლავი მოენახულებინა. იცოდა რა, რომ სიკვდილი უახლოვდებოდა და მას, სავარაუდოდ, საფრანგეთში დაკრძალავდნენ, მან ტანისამოსი თავისი წინაპრების ბაღის მიწაში ამოსვარა და დაიბარა, ამ ტანსაცმელში დაესაფლავებინათ.

სალომე დადიანისა და აშილ მიურატის მეორე ვაჟს ნაპოლეონ ლუი აშილ მიურატი (1872-1943) დაარქვეს, მაგრამ მას ძირითადად მეტსახელს, ნაპოს ეძახდნენ. ნაპო ბრუნოში, საფრანგეთში, დაიბადა, მაგრამ 1901 წელს იგი საქართველოში დაბრუნდა და რუსულ არმიაში დაიწყო სამსახური, სადაც კარგი ცხენოსნის სახელი გაითქვა. 1904 წელს იგი რუსეთ-იაპონიის ომში იბრძოდა და სიმამაცისათვის ექვსი მედალი მიიღო. ამერიკის შეერთებულ შტატებში ხანმოკლე სტუმრობის შემდეგ იგი საქართველოში დაბრუნდა და პირველი მსოფლიო ომის დროს ე.წ. “ველური დივიზიის” რიგებში იბრძოდა. ნაპო ბრძოლაში დაიჭრა და გამოჩენილი სიმამაცისათვის წმინდა ვლადიმირის მესამე ხარისხის ორდენით დააჯილდოვეს. (ამ ბრძოლაში ნაპოს გმირული თავგადასავალი აღწერილია ნიკოლას ბრეჩკოს წიგნ “ველურ ბატალიონში”.) მას შემდეგ, რაც საქართველოში ბოლშევიკები გაბატონდნენ, ნაპო საფრანგეთში გაიქცა, სადაც 1943 წელს გარდაიცვალა. იგი ნიცაშია დასაფლავებული. გარკვეულწილად, ნაპოს ცხოვრება და მისი პიროვნება ბიძამისის, ანდრია დადიანის, ცხოვრების გზას წააგავს. ანდრიას მსგავსად ნაპოსაც ცოლი არასოდეს შეურთავს და, როგორც ჩანს, მშფოთვარე და მოუწესრიგებელ ცხოვრებას ეწეოდა.

ანტუანეტ კატრინ (ბებე) მიურატი (1879-1954) სალომე დადიანისა და აშილ მიურატის მესამე და უმცროსი შვილი გახლდათ. მის შესახებ ცნობები ყველაზე ნაკლებად მოგვეპოვება. ზუგდიდში დადიანების სასახლე-მუზეუმის პორველი დირექტორი მას პირადად იცნობდა და იხსენებს, რომ ანტუანეტი უაღრესად სათნო ქალი იყო. 1918-1921 წლებში, საქართველოს ხანმოკლე დამოუკიდებლობის პერიოდში, იგი სალხინოს სასახლეში ცხოვრობდა და, როდესაც წითელი არმია რეგიონში შეიჭრა, იგი ალყაში მოაქციეს. ანტუანეტის შვილები შეიარაღდნენ და მამა-პაპისეული სახლის დაცვა გადაწყვიტეს, მაგრამ დედამ შვილებს იარაღის დაყრა მოსთხოვა. იგი სახლიდან გამოვიდა და მშვიდად ემუდარებოდა ჯარისკაცებს, რომ წაეღოთ, რაც მოესურვებოდათ, ოღონდ ადამიანებისათვის ზიანი არ მიეყენებინათ. სასახლე ძალადობის გარეშე დაიკავეს, ანტუანეტმა კი საქართველო დატოვა. თავისი ძმის, ნაპოს, მსგავსად იგი ნიცაში დასახლდა, სადაც 1954 წელს გარდაიცვალა.

S
a
l
o
m
e
D
a
d
i
a
n
i

ნიკოლოზ დადიანი-მინგრელსკის შთამომავლები